De kans is groot dat je via een van onze berichten over GACS hebt gehoord: de gebouwautomatiseringsverplichting die vanaf 1 januari 2026 ingaat voor utiliteitsgebouwen met een verwarmings- of koelsysteem vanaf 290 kW. Onze consultants zijn de afgelopen maanden bij veel organisaties in gesprek geweest over GACS. Wat daarbij opvalt: veel organisaties zitten nog vol vragen, terwijl er ook een groeiende groep is die al bewust stappen zet.

In deze blog delen we wat we in de praktijk zien. Wat doen andere organisaties? Wat kun jij daarvan opsteken? En hoe zorg je dat je zelf scherp krijgt wat je moet doen?

Herkenbare vragen uit de praktijk

In gesprekken met energiecoördinatoren, technisch gebouwbeheerders, technisch managers en andere verantwoordelijken voor gebouwautomatiseringssystemen komen steeds dezelfde vragen terug. Valt mijn gebouw hier eigenlijk wel onder? We hebben al een gebouwbeheersysteem en een energiemonitoringssysteem (EMS) zoals ErbisOne, dan is het toch in orde? En geldt GACS alleen voor nieuwbouw, of juist ook voor onze bestaande panden?

Het antwoord is vaak genuanceerd. De functies die je voor GACS nodig hebt, zijn vaak al aanwezig. Maar GACS vraagt ook dat je kunt aantonen hoe alles met elkaar samenhangt, van regeltechniek en monitoring tot afspraken, verantwoordelijkheden en rapportages. Juist die samenhang en aantoonbaarheid blijkt in de praktijk een uitdaging.

Wat jouw vakgenoten nu al doen

In plaats van te wachten tot alles “duidelijk” is, kiezen veel organisaties inmiddels voor een pragmatische route. Ze beginnen met een nuchtere nul-opname: in kaart brengen welke gebouwen precies onder de verplichting vallen, wat het opgesteld vermogen is van de verwarmings- of koelsystemen (waarbij je uitgaat van de hoogste van de twee), welke systemen en functies al aanwezig zijn en welke onderdelen nog ontbreken of nog niet goed in beeld zijn.
Vervolgens wordt per locatie bekeken welke bestaande systemen al grotendeels voldoen aan de eisen, welke aanpassingen relatief eenvoudig door te voeren zijn en welke maatregelen beter kunnen worden gekoppeld aan natuurlijke vervangingsmomenten van installaties. Zo ontstaat stap voor stap een realistisch groeipad, in plaats van een eenmalig ‘GACS-project’ dat losstaat van de rest van het vastgoed- en energiebeleid.
Minstens zo belangrijk: GACS wordt niet alleen als technische verplichting gezien, maar gekoppeld aan thema’s als energieprestaties, kostenbeheersing, risico’s en rapportageverplichtingen waar je als organisatie toch al mee te maken hebt (denk aan EED-audits of CSRD). Dat maakt het gesprek intern vaak een stuk makkelijker.

Drie hardnekkige misverstanden

In die gesprekken lopen we telkens tegen een paar misverstanden aan die organisaties onnodig op achterstand zetten. 

1.    “GACS is één product dat ik moet kopen”
GACS is geen kant-en-klaar product, maar een set functionele eisen. De oplossing is bijna nooit één doos, maar een samenhang van systemen, functies, instellingen en processen. Vaak kun je veel bereiken door slim gebruik te maken van wat er al staat.

2.    “We hoeven gemiddeld een bepaalde klasse te halen” 
De norm kijkt niet naar een gemiddelde score, maar naar de verschillende onderdelen afzonderlijk. Een sterk onderdeel trekt de rest dus niet automatisch mee omhoog. Dat vraagt om gericht kijken: waar scoren we al goed en waar zitten de echte gaten?

3.    “Het geldt alleen voor nieuwbouw” 
GACS is niet alleen relevant voor nieuwbouw. Ook bestaande gebouwen vallen onder de verplichting, afhankelijk van het vermogen van de installaties. Wie uitsluitend naar nieuwbouw kijkt, mist een belangrijk deel van de opgave en laat kansen liggen om bestaande vastgoedportefeuilles te verbeteren.

De meerwaarde wordt zichtbaar als je begint

Veel organisaties merken de echte meerwaarde van GACS pas als ze er concreet mee gaan werken. Dan zie je ineens welke installaties onnodig draaien (bijvoorbeeld ’s nachts of in het weekend), waar piekverbruik vandaan komt en hoe gebouwen zich door het jaar heen onder verschillende omstandigheden gedragen. Dat levert directe energiebesparing op en helpt om comfortklachten beter te duiden.

Tegelijkertijd wordt de informatievoorziening voor rapportages richting EML, EED en CSRD overzichtelijker. In plaats van versnipperde data uit verschillende systemen en Excel-bestanden, bouw je aan een gestructureerde basis die je telkens opnieuw kunt benutten.

Ook het gesprek over netcongestie wordt concreter zodra je beter ziet wat er werkelijk gebeurt in je gebouwen. Als je weet wanneer je pieken precies optreden, welke installaties daaraan bijdragen en welke regelstrategieën mogelijk zijn, kun je veel gerichter sturen op je vermogensvraag en loadmanagement.
Onze ervaring: bij een groot deel van de organisaties verschuift het gesprek na een eerste verkenning van “we moeten iets met GACS” naar “hoe gebruiken we dit om structureel slimmer met energie en capaciteit om te gaan?”.

GACS Quickscan: helderheid zonder paniek

Twijfel je of je al genoeg doet of waar je het beste kunt beginnen? Dan kan een compacte GACS Quickscan helpen. In zo’n traject brengen we samen in beeld waar je nu staat, welke gebouwen onder de verplichting vallen, wat al goed geregeld is en welke verbeteringen nodig zijn om aan de eisen te voldoen.

Daarmee voorkom je paniekinvesteringen en wordt duidelijk welke maatregelen urgent zijn en welke je kunt meenemen in geplande vervanging of renovatie. Het geeft houvast richting 2026, maar vooral ook richting de jaren daarna, waarin energieprestaties, monitoring en rapportage alleen maar belangrijker worden.

Sparren over jouw situatie?

Je hoeft GACS niet in je eentje uit te puzzelen. Veel van jouw vakgenoten gebruiken een eerste gesprek om hun vragen te ordenen, een second opinion te krijgen op hun huidige aanpak of om een realistisch stappenplan te verkennen.

Wil je weten hoe andere organisaties met GACS omgaan en waar jij staat? Neem gerust contact met ons op voor een verkennend gesprek of een GACS Quickscan. Eén goed gesprek kan al genoeg zijn om scherp te krijgen welke stappen voor jouw organisatie logisch zijn en welke nog even kunnen wachten.